Bulduğu icat gezegeni yok etmek üzereyken önlemler alındı

1920’li yıllarda kurşunlu benzini geliştiren ve daha sonra Freon adlı soğutucu gazın yaygınlaşmasına ön ayak olan Midgley, hem iklim krizini derinleştirdi hem de milyarlarca insanın sağlığını tehlikeye attı.

BENZİNE “TEL” KARIŞTIRDI

Midgley’in ilk büyük icadı, benzine tetraetil kurşun (TEL) karıştırarak oktan seviyesini yükseltmek üzerineydi. Bu sayede motor performansı artırılıyor; ancak oluşan çevre ve sağlık problemleri göz ardı ediliyordu. Kurşun, solunum ve sindirim yoluyla vücuda girerek beyne kadar ulaşabiliyor, özellikle çocuklarda bilişsel gelişimi olumsuz yönde etkiliyordu.

Araştırmalara göre, kurşunlu benzinin yaygın kullanımı, 170 milyondan fazla Amerikalının toplamda 824 IQ puanı kaybetmesine yol açtı. Bu, kişi başına yaklaşık 3 puanlık bir düşüş anlamına geliyor. Bazı kişilerde ise kayıp 6 puanın üzerine çıktı.

1996 YILINDA YASAKLANDI

Midgley, aynı verimi sağlayabilecek benzine etanol karıştırma gibi alternatifleri bilmesine rağmen, kurşun bileşiği kullanmayı seçti. Bunun temel nedeni, etanol yerine TEL için patent alarak kazanç sağlama isteğiydi. 1924 yılında New Jersey’de yaşanan bir olaydaysa, TEL ile doğrudan temas eden 5 işçinin hayatını kaybetmesi gündem yaratmıştı; ancak dönemin sağlık raporları, “işçilerin korunması gerektiğini” savunup ürünün satışına engel çıkarmadı. Kurşunlu benzin ancak 1996 yılında yasaklanabildi, ancak etkileri hâlâ hissediliyor.

OZON TABAKASINA BÜYÜK ZARAR VERDİ

1920’lerin sonunda, klima ve buzdolaplarında kullanılan soğutucu bileşikler zehirli, patlayıcı ve yanıcıydı. Bu soruna çözüm arayan ekipte yer alan Midgley, “Freon” adı verilen maddeyi geliştirdi. Freon, kısa sürede popülerleşti; ancak ozon tabakasına zarar veriyor ve güçlü bir sera gazı etkisi oluşturuyordu.

1987’de imzalanan Montreal Protokolü, bu tür zararlı gazların kullanımını ve üretimini sınırladı. O dönemde Freon’un yerine daha az zararlı alternatifler geliştirilse de, verilen hasarın izleri hâlâ dünya genelinde gözlemlenebiliyor.

51 YAŞINDA YATALAK KALDI

Thomas Midgley Jr., 1940 yılında 51 yaşındayken çocuk felci nedeniyle yatalak oldu. Kendi geliştirdiği bir makara düzeneğiyle yataktan kalkmaya çalışırken, iplerin boğazına dolanması sonucu 1944 yılında hayatını kaybetti. Ömrü boyunca ürettiği iki büyük icat, modern dünyanın kısa vadeli gelişimine katkı sağlasa da, iklim krizinden insan sağlığına dek uzanan pek çok sorunun temellerini atmış oldu.